Ποιος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης τσουνάμι στην Ελλάδα;

«Επιθυµώ ταπεινά, χωρίς να προσβάλλω τον Κύριό µου / αυτό το χάσµα, όπου φλέγεται το θειάφι και το νίτρο / να έκαιγε τις φλόγες του στα βάθη της ερήµου». Μ’ αυτούς τους στίχους από το «Ποίημα για την Καταστροφή της Λισαβόνας» του 1756, απαντούσε ο Βολταίρος στον διάλογο που είχε ανοίξει μετά τον σεισμό και το επακόλουθο τσουνάμι που είχαν επιφέρει καταστροφές χωρίς προηγούμενο στην Πορτογαλική πρωτεύουσα έναν χρόνο πριν.

Κορυφαίες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο ποιητής Αλεξάντερ Πόουπ και ο φιλόσοφος Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς -και λίγο αργότερα ο Ιμάνουελ Καντ- αναζητούσαν εξηγήσεις για τη σημασία πίσω από μία καταστροφή τέτοιου μεγέθους και τι μπορεί να σήμαινε για τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό – τι τιμωρία μπορεί να εκπροσωπούσε.

POPULAR POST

Το ΣΕΦ και επίσημα στον Ολυμπιακό!

Μπορεί με το πέρασμα των αιώνων τέτοια ερωτήματα να έχουν φθίνει, αλλά οι κίνδυνοι των μεγάλων καταστροφών κάθε άλλο παρά έχουν εκλείψει, όπως δείχνει και πρόσφατη έρευνα του θαλάσσιου γεωλόγου και ερευνητή του ΕΛΚΕΘΕ, Δημήτρη Σακελλαρίου στο Journal of Tsunami Society International, η οποία μελετά τις πιθανές πηγές εμφάνισης τσουνάμι στην Ελλάδα – «μακράν την πιο σεισμογενή χώρα της Ευρώπης και μία από τις περισσότερο σεισμογενείς χώρες του κόσμου», όπως λέει ο ίδιος.

Αυτό που έχει αλλάξει από την Καταστροφή της Λισαβόνας είναι ότι στη θέση των θεολογικών αδιεξόδων που απασχόλησαν τους μεγάλους συγγραφείς του 18ου αιώνα, έχουμε πια πιο πρακτικές επερωτήσεις για τα συστήματα παρακολούθησης, καταγραφής και πρόβλεψης, στα οποία η Ελλάδα αποδεικνύεται -για μία εισέτι φορά- ανεπαρκής.

Ρήγματα, κατολισθήσεις και ηφαιστεία

Αν και τα τελευταία χρόνια, οι σεισμοί εμφανίζονται με πολύ μεγαλύτερη ένταση, τα τσουνάμι δεν υστερούν καθόλου σε συχνότητα. Οι σεισμοί στην Κω το 2017 και στη Σάμο το 2021 αμφότεροι προκάλεσαν τσουνάμι ύψους περίπου 1,5 μ., ενώ το 2002, η βόρεια πλευρά της πόλης της Ρόδου είχε πλημμυρίσει από τσουνάμι ύψους 2-2,5 μ., ευτυχώς χωρίς θύματα, καθώς συνέβη σε εποχή που οι παραλίες δεν είχαν κόσμο.

Πηγή: Δημήτρης Σακελλαρίου

Το 1956, ο σεισμός των 7,2 ρίχτερ στην Αμοργό και το τσουνάμι 30 μέτρων το οποίο προκάλεσε κόστισαν τη ζωή σε 53 ανθρώπους, ενώ μόλις λίγα χρόνια αργότερα, το 1963, ο Κορινθιακός κόλπος είδε τις βάρκες να προσγειώνονται πάνω στα σπίτια του Αιγίου, ύστερα από τσουνάμι το οποίο οι επιστήμονες αποδίδουν σε κατολίσθηση στον πυθμένα της θάλασσας. Οι δε σεισμοί που σημειώθηκαν στην Ελληνική Τάφρο το 365 και 1303 μ.Χ., καθώς επίσης και η ηφαιστειακή έκρηξη της Σαντορίνης στα χρόνια του Μινωικού Πολιτισμού το 1613 π.Χ. εκτιμάται ότι παρήγαγαν τα μεγαλύτερα τσουνάμι στην ιστορία της Μεσογείου.

Η σεισμικότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εμφάνιση τσουνάμι, όντας ένας από τους τρεις παράγοντες που τα προκαλούν, μαζί με τις κατολισθήσεις και την ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η έρευνα του κ. Σακελλαρίου δείχνει ότι μεγάλο μέρος των ελληνικών ακτών έχει πληγεί από τσουνάμι στο παρελθόν, ενώ η χαρτογράφηση των υποθαλάσσιων ρηγμάτων και ηφαιστείων που σύμφωνα με την έρευνα θα μπορούσαν δυνητικά να προκαλέσουν τσουνάμι, σχηματίζουν μία ανησυχητική εικόνα.

Πηγή: Δημήτρης Σακελλαρίου

Ακόμα πιο ανησυχητική, δε, είναι η εικόνα των υποθαλάσσιων κατολισθήσεων που έχουν ήδη συντελεστεί, αλλά και των πρανών που θεωρούνται επικίνδυνα για υποθαλάσσιες κατολισθήσεις.

Πηγή: Δημήτρης Σακελλαρίου

Όσο για τις διαφορές στην επικινδυνότητα των διαφορετικών αιτιών πρόκλησης τσουνάμι, ο κ. Σακελλαρίου διευκρινίζει ότι τα τσουνάμι που προκύπτουν από σεισμική δραστηριότητα στα ρήγματα μπορούν να «ταξιδεύουν» σε μεγαλύτερες αποστάσεις, ωστόσο αυτά που προκύπτουν από υποθαλάσσιες κατολισθήσεις μπορούν δυνητικά να φτάσουν τα 50-60 μέτρα σε κοντινές αποστάσεις.

Ατελής πρόληψη και καταγραφή

Μπορεί τα τσουνάμι που έχουν εμφανιστεί ή θα μπορούσαν να εμφανιστούν στην Ελλάδα να είναι κατά πολύ μικρότερα από αυτά που έχουν δει χώρες όπως η Ιαπωνία και η Ινδονησία, αλλά η συνολική δραστηριότητα προσομοιάζει με αυτή του ευρύτερου Ειρηνικού Ωκεανού σύμφωνα με τον κ. Σακελλαρίου.

Ωστόσο, καθώς το μέγεθος της καταστροφής που μπορεί να επιφέρει ένα τσουνάμι καθορίζεται από τα χαρακτηριστικά του εδάφους στο οποίο θα προσκρούσει και ιδίως το υψόμετρο και το πόσο πολυσύχναστο είναι, δεν θα χρειαζόταν πολύ μεγάλο ύψος για να επιφέρει τραγικές συνέπειες. Ένα τσουνάμι ακόμα και 2 μέτρων σε μία παραλία με τουρίστες όπως είναι π.χ. ο Σχοινιάς στην Αττική, θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφικός και γι’ αυτό στις σχετικές συστάσεις παγκοσμίως, οι εντολές εκκένωσης υπό την απειλή τσουνάμι συνοδεύονται από την οδηγία να κατευθυνθούν οι άνθρωποι σε μεγαλύτερο υψόμετρο.

Ωστόσο, θεμέλιο της έγκαιρης πρόγνωσης στην εμφάνιση των τσουνάμι είναι τα συστήματα αισθητήρων στον βυθό που είναι ικανά να καταλαβαίνουν την αύξηση της στάθμης και της πίεσης του νερού που προκαλείται από το πέρασμα των τσουνάμι. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τον κ. Σακελλαρίου, στην Ελλάδα υπάρχει μόνο ένας τέτοιος αισθητήρας σε λειτουργία έξω από την Πύλο.

Περισσότεροι τέτοιοι αισθητήρες υπήρχαν σε λειτουργία συνδεδεμένοι με τους πλωτήρες του συστήματος καταγραφής Ωκεανογραφικών Δεδομένων «ΠΟΣΕΙΔΩΝ», αλλά η σταδιακή αποχρηματοδότηση του προγράμματος τους έχει καταστήσει ανενεργούς. Ένα ιδεατό σύστημα καταγραφής που να καλύπτει τις ανάγκες που αναλογούν στους κινδύνους που έχει η χώρα, λέει ο κ. Σακελλαρίου, θα αποτελούνταν από πλήθος τέτοιων ενεργών αισθητήρων που θα μετέδιδαν δεδομένα στο Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για Τσουνάμι του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, ώστε να υπάρχει ένα «αντίστοιχο 112 για τσουνάμι».

Ας σημειωθεί ότι τα στοιχεία της βυθομετρίας, των υποθαλάσσιων ρηγμάτων και των κατολισθήσεων που χρησιμοποίησε στην έρευνά του ο κ. Σακελλαρίου προέρχονται από τις βάσεις των ερευνητικών δεδομένων του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας ΕΛΚΕΘΕ. «Όμως μόνο ένα μικρό ποσοστό των ελληνικών θαλασσών έχει ερευνηθεί συστηματικά – μόλις το 30% του Αιγαίου», τονίζει. «Χρειάζεται να επενδύσουμε σαν χώρα στη θαλάσσια έρευνα και σίγουρα χρειαζόμαστε ένα νέο ερευνητικό σκάφος που θα αντικαταστήσει το 40χρονο Ω/Κ ΑΙΓΑΙΟ».

Πηγή: in.gr